پروتکل تولید انبوه گوجه فرنگی با استفاده از تکنیک کشت تک گره

گیاه گوجه فرنگی با نام علمی Lycopersicon esculentum Miller. گیاهی علفی یک ساله متعلق به خانواده سیب زمینیان می¬باشد که با میانگین تولید بیش از 6.8 میلیون تن در سال 2011 به عنوان یک گیاه مهم از نظر اقتصادی و بعد از گندم، دومین محصول كشاورزي ایران می¬باشد. این گیاه به صورت بسیار گسترده به عنوان سبزی تازه یا چاشنی و در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و صنعتی بکار می¬رود. ارزش غذایی گوجه فرنگی بسیار بالا بوده و سرشار از ویتامین‌¬های مختلف (A، C و E) و مواد معدنی است. گوجه فرنگی دارای انواع آنتی‌اکسیدان¬های طبیعی و چند نوع رنگدانه از خانواده کارتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است. لیکوپن، کارتنوئید اصلی گوجه فرنگی بوده و 78 تا 93 درصد کارتنوئید گوجه فرنگی را تشکیل می¬دهد. اهمیت و ضرورت کشت بافت رقم¬های مختلف گوجه فرنگی به دلیل ویژگی¬های منحصر به فرد این گونه برای سایر فعالیت¬های دست-ورزی ژنتیکی از جمله تولید واکسن خوراکی می¬باشد. ریز ازدیادی در شرایط آزمایشگاهی مبنای مهندسی ژنتیک به شمار می‌آید. علاوه بر این، از آنجا که روش تکثیر این گیاه از طریق بذر بوده و تکثیر گوجه فرنگی در ایران از طریق کاشت بذور وارداتی با قیمت بالا و محدودیت¬های متفاوت، صورت می‌گیرد؛ ضرورت استفاده از تکنیک کشت بافت به عنوان روشی سریع و زود بازده و غیر وابسته به ژنوتیپ، به منظور تولید و تکثیر این گیاه افزایش می¬یابد. تحقیق حاضر با هدف بهینه سازی ریزازدیادی گوجه فرنگی از طریق تکنیک کشت بافت و به صورت 4 آزمایش فاکتوریل مجزا با طرح کامل تصادفی و چهار تکرار در سه مرحله به اجرا درآمد. مرحله اول: در اندام¬زایی مستقیم با استفاده از سه نوع سايتوكينين BAP، KIN و ZEA در تركيب با دو نوع اكسين NAA و IAA تهیه شد، و ریزنمونه (هیپوکوتیل، کوتیلدون و برگ) استفاده شد. مرحله دوم: در مرحله ساقه¬دار کردن جوانه¬ها، ریزنمونه¬ها درون شیشه مربایی حاوی30 میلی گرم محیط واکشت شدند. مرحله سوم: در خصوص بررسی تأثیر تیمارهای هورمونی بر ریشه¬زایی ¬ساقه¬های حاصل از باززایی، ساقه¬های بدون ریشه به محیط‌های حاوی تیمارهای ریشه¬زایی حاوی غلظت‌های مختلف IAA و IBA انتقال پیدا کردند. نتایج نشان داد که سایتوکینین KIN و اکسین NAA هیچ‌گونه اثر مثبتی بر القای باززایی ندارند، در حالی که ترکیب سایتوکینین BAP با اکسین IAA تأثیر چشمگیری بر القای باززایی و مرحله طویل سازی ساقه¬ها دارند. سایتوکینین ZEA نیز تأثیر مثبتی بر باززایی گذاشته است. از میان سه ریزنمونه، برگ بهترین ریزنمونه جهت القای باززایی می¬باشد. ساقه¬ها به همه¬ی تیمارهای ریشه¬زایی پاسخ مثبت دادند. گیاهچه¬های حاصل با موفقیت با شرایط محیطی سازگار شده و به گلخانه منتقل گردیدند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که همسو با نتایج دیگر محققان، برای تکثیر بهینه گیاه گوجه فرنگی، اندام¬زایی مستقیم متدی کارآمد و با سرعت عمل بالاتر و درجه اطمینان بالا می‌باشد.